Wraz z rosnącą skalą problemów zdrowotnych wzrasta zainteresowanie i zapotrzebowanie na nowe, nieinwazyjne sposoby wspierania organizmu w walce z chorobą, oparte na produktach naturalnych o określonych właściwościach.

Od wielu lat znajdują one zastosowanie w terapii i mogą być alternatywą lub uzupełnieniem dla stosowanych obecnie leków syntetycznych. Dlatego też zwraca się szczególną uwagę na naturalne składniki diety człowieka, wykazujące korzystną aktywność biologiczną, mogącą mieć znaczenie w zapobieganiu chorobom, bądź stanowić uzupełnienie terapii już zdiagnozowanych schorzeń. Przedstawione niżej substancje pochodzenia naturalnego mogą dostarczyć szerokich efektów prozdrowotnych, dzięki właściwościom przeciwutleniającym, przeciwzapalnym oraz protekcyjnym.

Melatonina to substancja pełniąca w organizmie wiele istotnych funkcji. Jest pochodną tryptofanu, a służy między innymi dostarczaniu informacji do szyszynki o rytmie dobowym (sen-czuwanie). Melatonina okazała się być skuteczna także w zapobieganiu uszkodzeniom oksydacyjnym komórek organizmu. Zauważono podobieństwo rytmu dobowego niektórych komórek należących do układu immunologicznego, na przykład limfocytów i komórek NK do rytmu dobowego melatoniny. Poprzez działanie na układ immunologiczny i właściwości antyoksydacyjne odgrywa rolę w zapobieganiu i przebiegu chorób reumatycznych.

Kurkumina jest jedną z substancji pochodzenia naturalnego o potencjalnych właściwościach ochronnych. Zawiera mieszaninę żółtych barwików, tzw. kurkuminoidów, w tym główny związek – kurkuminę. Początkowe zastosowanie kurkuminy ograniczało się do wykorzystania jej jako środka poprawiającego smak i barwę produktów spożywczych. Obecnie wykorzystuje się ją także jako substancję o dużej aktywności farmakologicznej.

W Ajurwedzie stosowana jest jako remedium w stanach zapalnych, schorzeniach wątroby i układu oddechowego (alergia, astma), natomiast w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej używana jest jako środek pobudzający, wiatropędny, ściągający, moczopędny i zwiększający przepływ krwi w okolicach miednicy i pęcherza moczowego. Lecznicze właściwości kurkuminy zostały potwierdzone licznymi badaniami, na podstawie których wykazano działanie antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne. Przeciwutleniające i przeciwzapalne właściwości kurkuminy stanowią istotny czynnik chroniący komórki organizmu przed uszkodzeniem.

Kolejnymi substancjami korzystnie wpływającymi na profilaktykę chorób metabolicznych są polifenole. Jest to grupa związków szeroko znanych, ze względu na ich właściwości antyoksydacyjne. Jedną z takich substancji jest kwercetyna, flawonoid z grupy flawonoli, występujący między innymi w kwiatostanach głogu, kasztanowca i cebuli. Wykazano, że kwercetyna w odpowiedniej dawce może modulować odpowiedź immunologiczną krwi obwodowej. Drugą ważną substancją jest luteolina, flawonoid z grupy flawonów, występujący powszechnie w roślinach leczniczych oraz w warzywach np. brokułach, czy zielonej papryce. Udowodniono, że luteolina może hamować czynność limfocytów T u osób ze zdiagnozowanym stwardnieniem rozsianym.

Inną substancją wartą uwagi jest likopen. Występuje on w dużych ilościach w owocach pomidora oraz produktach ich przetwarzania. Charakteryzuje się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi. Ponadto likopen zaangażowany jest w regulację cyklu komórkowego. Dieta bogata w likopen wpływa korzystnie na zdrowie oraz zapobiega rozwojowi szeregu chorób, w tym nowotworów, w związku z tym coraz częściej traktowany jest nie tylko jako suplement diety, ale także jako potencjalny lek.

Astaksantyna jest to jeden z najsilniejszych aktyoksydantów, który ma szczególne znaczenie dla organizmu. Pomaga chronić organizm przed nowotworami, wzmacnia odporność oraz korzystnie działa na ludzką skórę, poprzez niszczenie wolnych rodników, ochronę mitochondriów, działanie przeciwzapalnie i ochronę przed glikacją białek. Jest to naturalnie występujący pigment, który znajduje się przede wszystkim w algach, fitoplanktonie i drożdżach. Astaksantyna nadaje mięsu ryb i skorupiakom czerwoną lub różową barwę. Dodatkowo stanowi ona ochronę przed procesem utleniania kwasów omega-3 i omega-6, które znajdują się w tychże produktach, a tracą swoje właściwości prozdrowotne podczas obróbki termicznej.

Niezwykle ważne w utrzymaniu zdrowia jest dbanie o prawidłowy skład mikroflory jelitowej. Do naturalnych substancji prebiotycznych należą między innymi korzeń mniszka, kłącze perzu czy cykoria, zawierające kapilen o silnych właściwościach bakteriostatycznych. Cykoria jest także źródłem inuliny, czyli naturalnego prebiotyku, który stymuluje wzrost korzystnej mikroflory jelit, poprawiając tym samym odporność organizmu. Pozytywne działanie wykazuje także pokrzywa i nasiona babki płesznik. Surowce zawierające garbniki katechinowe np. liść jeżyny fałdowanej, czy owoce czarnej jagody posiadają natomiast właściwości przeciwzapalne względem skóry i błon śluzowych, polecane są w przypadku częstych biegunek. Utrzymaniu prawidłowej flory jelitowej sprzyjają także napary ziołowe: zielona herbata, napar z lipy, czarnego bzu, dzikiej róży, czy brzozy.

Autor: mgr Paulina Ihnatowicz, dietetyk kliniczny

Źródła:

1. Belter A., Giel- Pietraszuk M., Oziewicz S., Chomczyński P., Barciszewski J. Likopen – występowanie, właściwości oraz potencjalne zastosowanie Postępy Biochemii 57 (4) 2011

2. Sieradzka M., Kołodziejczyk- Czepas J. Astaxanthin – a carotenoid antioxidant with cardioprotective properties Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 197-206

3. Lewinski A., Lewinska M. Clinical significance and therapeutic application of melatonin – current state of art; Folia Medica Lodziensia, 2010, 37/1:111-150

4. Czajkowski P., Nazaruk J. The role of natural ingredients in protection from neurodegenerative diseases; 2014

5. Ridaura VK, Faith JJ, Rey FE et al. Gut microbiota from twins discordant for obesity modulate metabolism in mice; Science 2013; 341: 1241214